Podczas nadzorów archeologicznych nad pracami ziemnymi, prowadzonymi w związku z wymianą sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w obrębie Starego Miasta w Sandomierzu, na ulicy Długosza, przy wschodniej skarpie Wzgórza Miejskiego odsłonięto fragmenty umocnień drewnianych lub drewniano-ziemnych, otaczających miasto we wczesnym średniowieczu, przed wybudowaniem murów miejskich.

Odkryte pozostałości składają się z dużych dębowych pali o średnicy 40-60 cm, ustawionych w rzędzie pionowo lub lekko skośnie w odległości od siebie około 1,5 m. Jeden ze słupów, prawdopodobnie okorowany, nosi wyraźne ślady obróbki w dolnej części, jeden był pierwotnie nieokorowany. Pozostałe dwa słupy są gorzej zachowane.

Na pale natrafiono na głębokości około 3,5 m od obecnej powierzchni nawierzchni, mniej więcej w środkowym odcinku ulicy Długosza, przy jej zachodnim skraju, bowiem pierwotnie wschodnia skarpa Wzgórza Miejskiego znajdowała się kilka metrów dalej niż obecnie (w stronę kulminacji wzgórza).



Odkryte słupy są prawdopodobnie pozostałością wału, składającego się z podwójnej linii pionowych drewnianych pali, podtrzymujących ściany z dranic drewnianych. Przestrzeń pomiędzy rzędami słupów wypełniona była ziemią. Na podstawie obserwacji wykopów na ulicy Długosza z lat 80-tych XX wieku, gdzie natrafiono na podobne pozostałości, cofnięte jednak około 2-3 metry w głąb Wzgórza Miejskiego, przypuszcza się, że rząd odkrytych obecnie pali stanowił zewnętrzną część wału. Najprawdopodobniej odkryte relikty, podobne do znanych z dawniejszych odkryć przypadkowych i badań wykopaliskowych na ulicach Zamkowej, Żydowskiej i Długosza, stanowią pozostałość najstarszych, jeszcze drewniano-ziemnych umocnień miejskich Sandomierza, powstałych po lokacji miasta w 1286 roku. Zostały one zniszczone podczas najazdu litewskiego w 1349 roku i nigdy nie zostały odbudowane. Kilkanaście lat później, z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego rozpoczęto budowę ceglano-kamiennych miejskich murów, usytuowanych na zewnątrz linii starszych umocnień drewniano-ziemnych.



Odkryte w 2001 roku na zachodniej skarpie Wzgórza Miejskiego, na ulicy Żydowskiej, podobne pale wydatowano metodą dendrochronologiczną – okazało się, że drzewa, z których je wykonano, zostały ścięte w początkach XIV wieku, najprawdopodobniej około 1320 roku. Tak też prawdopodobnie należałoby datować odkryte obecnie na ulicy Długosza elementy konstrukcji drewnianych wału. Aby to jednak potwierdzić konieczne jest wykonanie kolejnych analiz dendrochronologicznych prób drewna pobranych z odkrytych pali, co będzie możliwe dzięki temu, że drewniane relikty przetrwały pod ziemią kilkaset lat w dobrym stanie dzięki odpowiednim warunkom, przede wszystkim dużej wilgotności.

Monika Bajka

Marek Florek

ps. Bardzo serdecznie dziękuję Pani Monice Bajce za przesłanie zdjęć i powyższego materiału - wzorem Pani Moniki, zachęcam innych do przesyłania materialów, które wzbogacą zasoby strony Moje Sandomierskie.